Blokzincir ve Kriptopara Hakkında Temel Konular

‹ Back

Internet küresel bir iletişim ağıdır. Bu ağa işlem yapabilme kabiliyetleri her geçen gün daha da gelişen bilgisayarlar aracılığıyla katılarak ağ üzerinde oluşturulmuş verilere erişebiliyor, yeni veriler üretebiliyor ve veri aktarımı yapabiliyoruz. İnternet üzerindeki veri iletişimi, iletişim protokollerine dayanır. Bu protokoller, bilgisayarlar arasında veri transferini standartlaştırır. 

 

Peki neden böyle bir standartlaştırmaya ihtiyaç duyulmuştur? 
İnsanlar kendi aralarında iletişimi bir dil vasıtasıyla sağlarlar. Bu dilin okunup yazılması için de standartlar vardır. Dillerin alfabeleri, telaffuz kuralları, yazım kuralları ve noktalama kuralları da başlı başına protokollerdir diyebiliriz. Bu kurallar zamanla aynı dili konuşan bir toplum içerisinde oluşmuş kendiliğinden bir mutabakata varılmış ve bir yerden sonra standartlaşmıştır. Günümüzde ülkemizde Türkçenin standartlarıyla ilgilenen kurumumuz Türk Dil Kurumudur. 

Web’in de kurallarını belirleyen kuruluşlar vardır. World wide web kavramının ilk kez kullanıldığı ve aynı zamanda dünyanın ilk web sitesi olan site yukarıdaki görseldedir. Tim Bernars-Lee HTML adını verdiği metin işaretleme dilini oluşturmuş ve HTML günümüzde hayatımızın önemli bir parçası olan World Wide Web’in temeli olmuştur. Web’in standartları günümüzde hala başkanlığını Tim Berners-Lee’nin yaptığı WORLD WİDE WEB CONSORTIUM (W3C) tarafından belirlenmektedir. HTML metin işaretleme dili için internet üzerindeki web servislerinin çalışma standardı protokolü diyebiliriz.

TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) en yaygın olarak kullanılan iletişim protokolüdür. TCP(Transmission Control Protocol) verinin iletimden önce paketlere ayrılmasını ve karşı tarafta bu paketlerin yeniden düzgün bir şekilde birleştirilmesini sağlar. IP (Internet Protocol) ise, iletilen paketlerin istenilen ağ adresine yönlendirilmesinin sağlanması için bir kontrol protokolüdür. 
Şimdiye kadar bahsettiğimiz bilgiler ışığın internetin gelişimini basitçe özetleyecek olursak: Web ile internet kavramları birbirleriyle farklı kavramlar olup web internet üzerinde çalışan ve hizmet sağlayan bir servistir.  Dünyayı saran ağın kullanımını sağlayacak bağlantı tabi ki internettir. Web olmadan önce de e posta gönderimi mümkündü. Ancak Web in gelişerek World Wide Web haline gelmesi, günümüzde tüm dünyayı saran bir ağa dönüşmesi HTML metin işaretleme dilinin doğması ile mümkün oldu. HTML dili kullanılarak hiper metin dökümanları oluşturuldu. Bu dökümanların her birine web sayfası diyoruz. İlk başlarda çok basit metinler görseller içeren bu web sayfaları programlama dillerinin ve bilgisayar donanımlarının gelişmesiyle günümüzdeki halini aldı. Şimdi Web’in evrimini kısaca anlamaya çalışalım.

WEB 1.0 NEDİR?
Web 1.0, World Wide Web'in ilk evresidir diyebiliriz. Genellikle 1990'ların sonlarından 2000'lerin başlarına kadar olan dönemi kapsar. Web 1.0, internetin temelde bir bilgi kaynağı olarak kullanıldığı bir dönemi ifade eder. Bu dönemde, web siteleri genellikle statik ve etkileşimsizdi. Kullanıcılar, çoğunlukla bilgi almak amacıyla web sitelerini ziyaret ederlerdi, a ncak bu siteler genellikle ziyaretçilerle etkileşime geçme veya geri bildirim toplama yeteneğine sahip değillerdi.

WEB 2.0 NEDİR? 
Web 2.0, internetin daha interaktif, katılımcı ve paylaşıma dayalı bir deneyim sunmaya başladığı bir dönemi tanımlar. Buradaki katılımın ne şekilde olacağını, katılım sağlayan kullanıcıların nasıl yeni veri oluşturabileceğini, oluşturulan verinin ne şekilde kullanılacağını platformların sahibi olan şirketler belirlemektedir. Tabi ki bu şirketlerin de karar alma mekanizmalarının başta şirketin kurulduğu ülkenin mevzuatına ve daha sonra da şirketin kendi içerisinde belirlediği standartlara uygun olarak çalışmaşarı gerekir. Bu durum Web’i ve verilerin yönetimini merkezi bir hale dönüştürdü. Örneğin bir YouTube içerik üreticisi veya kullanıcısının youtube platformu üzerindeki verilerle olan etkileşimleri, içerik üreticilerinin takipçileri ile olan etkileşimleri YouTube’un sunduğu imkanlar ve kurallar çerçevesinde gerçekleşir. YouTube a girdiğimizde YouTube web sayfasının nasıl görüneceğine kullanıcılar karar verselerdi nasıl olurdu? Ya da şirketle ilgili alınacak kararlara dair yapılan toplatılara tüm kullanıcılar katılabilseydi ve karar alınırken herkes oy kullanabilseydi nasıl olurdu? Evet güzel olabilirdi ancak peki bu nasıl mümkün olabilir? Işte bunu mümkün kılacak şey blockchain teknolojisidir. Üzerinde akıllı kontratlar oluşturup çalıştırabilmeyi mümkün kılan blokzincir ağları (Ethereum gibi) buna imkan vermektedir artık. Tabi henüz günlük yaşamda kullanılmasına yeni başlanan bu teknoloji nereye evrilir bizler de ilgiyle bunu gözlemliyoruz.

WEB3 NEDİR ? WEB3 MÜ WEB 3.0 MI? 
Web3, dijital hale dönüştürülmüş verilerin hakimiyetini merkezi olmaktan çıkarıp, bu hakimiyet yerine güvenli ve şeffaf bir mutabakat çerçevesinde verinin yönetim yetkisini dağıtık şekilde (ağın %51’inin onayıyla)  sağlamaya dayalı bir protokol fikrinin Web dünyasına uygulandığı yeni bir konsepttir.
Web'in üçüncü nesli etrafında dönen çoğu tartışma web3 ve web 3.0'ın aynı olduğunu ima etse de, her ikisi de temelde farklıdır. Web3, webin merkezi olmayan, blockchain tabanlı bir versiyonudur Web 3.0 ise Tim Berners-Lee'nin bağlantılı veya “semantic web” (anlamsal ağ) konseptini vurgulamaktadır.
 Semantik Web kavramı ilk olarak 2001 yılının Mayıs ayında, Scientific American dergisinde W3C Başkanı Tim Berners – Lee, James Hendler ve Ora Lassila’nın ortak imzasıyla yayınlanan makalede yer almıştır. Yazılımların işini oldukça kolaylaştıran Semantik Web'in biz kullanıcılara sağladığı fayda ise, daha doğru arama sonuçlarına ulaşarak kullanışlı bir internet deneyimine erişmemiz olarak belirtiliyor. 

Semantik Web, yapay zekâ olmamakla beraber yapay zekâ teknolojilerinin kullanımını içeren bir teknolojidir. Bu teknoloji makinenin anlayabileceği akıllı veriler ortaya çıkarır. Semantik Web fikrinde mevcut iyi tanımlanmış veriler üzerinde iyi tanımlanmış işlemler yaparak iyi tanımlanmış bir problemi çözebilme yeteneğine sahip bir teknoloji mevcuttur. Semantik Web temelde birçok teknolojinin, felsefenin ve prensibin birleşiminden oluşmaktadır. 
Peki bitcoin ile tanınan blokzincir (blockchain) teknolojisi web için bir devrim midir? Semantik Web devrimi, yani Web in bir sonraki nesli olan Web3.0 devri geldi diyebilir miyiz? 
Blokzincir teknolojisi, bir ağdaki tüm katılımcıların ortak bir defteri paylaştığı, güvenli, şeffaf ve değiştirilemez bir şekilde işlem kaydı tutan bir teknolojidir. Blokzincir teknolojisi verilerin doğrulanarak saklanması, yönetimi, değiştirilmesi; bu verilerin nasıl ve ne amaçla ne şekilde kullanılacağına  dair merkezi olmayan bir yapıyı mümkün kılmaktadır. Doğrulanarak saklanacak bu verinin bir protokol olduğunu düşünürsek eğer o protokol üzerinde ortak mutabakatın sağlanması, protokol maddeleri üzerinde değişiklik yapılması veya yeni kurallar eklenmesi veya bazı kuralların protokolden çıkarılması güvenilir, şeffaf ve değiştirilemez şekilde ağa katılan herkes tarafından demokratik şekilde yapılacaktır. Yani blokzincir teknolojisi bir protokol hazırlayıp o protokole uygun şekilde bir organizasyon kurup o organizasyonu merkezi olmayan şekilde ortak mutabakatla yönetmeyi mümkün kılıyor. (Yukarıda youtube örneğini bu konuya değineceğimiz için vermiştik)

Kanımızca blokzincir teknolojisi ile Web’in işleyiş biçiminde bir devrim yaşanmaya başladı. Ve bununla birlikte yapay zeka gibi semantik web fikrinin içinde bulunan gelişmeler de gerçekleşmeye devam etmektedir. Bu nedenle blokzincirin getirdiği devrime Web3.0 yerine Web3 demeyi tercih ediyoruz.
Yazının başlığındaki soruya cevap verecek olursak: İnternetle Web in farkını yukarıda açıklamıştık. Başlıkta Web yerine internet kavramını kullanmayı bu iki kavramın farkını daha da vurgulayabilmek için kullandık. Dolayısıyla şöyle diyebiliriz: Web3 (internet değil) Web’in işleyiş biçimini ve hatta gerçek hayattaki organizasyonaların işleyişini dahi değiştiriyor, değiştirecek. 

Web3 İle Dünyamıza Giren Bazı Kavramlar:
Blockchain Teknolojisi: Web3 genellikle blockchain veya dağıtılmış defter teknolojisinin kullanımını içerir. Blockchain, bir bilgisayar ağı üzerindeki işlemleri kaydetmenin ve doğrulamanın merkezi olmayan ve güvenli bir yoludur.
Kripto para birimleri: Web3 sistemleri, kripto para birimlerini sıklıkla bir değer aktarım aracı ve ağ katılımcıları için bir teşvik mekanizması olarak kullanır. Bitcoin ve Ethereum, Web3 ile ilişkili kripto para birimlerinin başında gelir.
Akıllı Sözleşmeler: Akıllı sözleşmeler sözleşme şartlarının doğrudan kodlarla yazıldığı ve organizasyonun kendi kendine ne şekilde karar alacaklarının belirlendiği protokollerdir. Akıllı sözleşmeler blockchain platformlarında çalışır ve önceden tanımlanmış koşullar sağlandığında otomatik olarak çalışırlar. 

DAO’lar: DAO, "Decentralized Autonomous Organization" ifadesinin kısaltmasıdır. Türkçe'ye "Merkezi Olmayan Özerk Organizasyon" olarak çevirebiliriz. DAO'lar, genellikle Ethereum gibi akıllı sözleşme platformları üzerinde inşa edilen, otomatik ve şeffaf bir şekilde işleyen bir organizasyon türünü ifade eder.

 

Merkezi Olmayan Uygulamalar (DApp'ler): "DApp" kısaltması, "Decentralized Application" (Merkezi Olmayan Uygulama) anlamına gelir. DApp'lar, blok zinciri veya diğer merkezi olmayan teknolojilere dayalı olarak çalışan uygulamalardır. Bu uygulamalar, genellikle akıllı sözleşmeler kullanarak ve merkezi bir otorite olmadan çalışarak güvenilirlik ve şeffaflık sağlamayı amaçlar.